فاطمه کیست؟

1 - ولایت فاطمه

خداوند در ضمن حدیث معراج به پیامبرصلی الله علیه وآله می‌فرماید: «ای محمّد! تو، علی، فاطمه، حسن، حسین و امامان از فرزندان حسین را از نور خودم آفریدم و ولایت شما را بر اهل آسمان‌ها و زمین عرضه کردم، هر کس آن را پذیرفت، نزد من در جرگۀ مؤمنان داخل شده و آن که انکار کند نزد من از گمراهان خواهد بود.‌ای محمد! اگر بنده‌ای از بندگان من، آن قدر مرا بپرستد و عبادت کند که از کار بیفتد و از لاغری و ناتوانی مانند مشک فرسوده شودو بعد به هنگام ورود نزد من ولایت شما را انکار کند، او را نخواهم آمرزید تا این که اقرار به ولایت شما نماید.‌ای محمد! آیا دوست داری آنان را ببینی؟ پیامبر عرض کرد: «آری.» خداوند فرمود: «نگاه کن.» پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می‌گوید: «به طرف راست عرش نگاه کردم. نام خود، علی، فاطمه، حسن، حسین، علی، محمد، جعفر، موسی، علی، محمد، علی، حسن را دیدم و نام مهدی را در وسط دیدم که مانند ستاره‌ای می‌درخشید. خداوند فرمود: این‌ها حجت‌های من بر آفریدگانم هستند...»(1)

2 - علم فاطمه

عمار یاسر می‌گوید: «روزی علی علیه السلام نزد فاطمه علیه السلام رفت. تا چشم فاطمه علیها السلام به علی علیه السلام افتاد، گفت: «یا علی! نزدیک من بیا تا از آنچه بوده و آنچه تا قیامت خواهد شد... تو را مطلع سازم.»

علی علیه السلام با شنیدن این سخن، برگشت و خود را به رسول خداصلی الله علیه وآله رساند. پیامبرصلی الله علیه وآله تا او را دید... فرمود:

«می‌خواهی من به تو خبر دهم یا تو به من خبر می‌دهی؟» علی علیه السلام فرمود:

«سخن گفتن شما بهتر است.»

پیامبرصلی الله علیه وآله آنچه میان او و فاطمه علیها السلام روی داده بود را بیان کرد. آن گاه علی علیه السلام پرسید: «آیا نور فاطمه هم از نور ماست؟»

پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود:

«یا علی! مگر نمی‌دانی که نور فاطمه از نور ماست.» در این لحظه بود که امیرمؤمنان به سجده افتاد و آن گاه نزد فاطمه علیها السلام برگشت.»(2)

همچنین است روایت ابن عباس دربارۀ «فاسئلوا اهل الذکر»؛ بپرسید از صاحبان ذکر، او می‌گوید: «هو محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین هم اهل الذکر و العلم و العقل و البیان و هم اهل بیت النبوّة» (3)

منابع این علم و دانش گستردۀ حضرت عبارتند از:

قرآن (4) ، پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله (5) ، فرشتگان (6) ، نور الهی و... که طرح آن خود بحثی دیگر می‌طلبد.

مصحف فاطمه زهراعلیها السلام نیز یکی از تجلیات همین علم الهی است.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«مصحف فاطمه نزد من موجود است. در آن تمام دانش‌هایی که مردم در رابطه با آن‌ها به ما نیاز دارند، جمع شده است و ما به مردم نیازی نداریم.»(7)

از برخی روایات استفاده می‌شود که اخبار گذشته و آینده تا قیامت در مصحف فاطمه موجود است. (8)

3 - عصمت فاطمه

فاطمه علیها السلام همچون پیامبرصلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام، معصوم بود و این اعتقاد از آیۀ «انما یرید اللّه لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً»

اخذ می‌شود که خداوند اهل بیت خود را مطهر و پاکیزه و زدوده از ناپاکی‌ها معرفی می‌کند.

عایشه می‌گوید:

«بامداد یکی از روزها رسول خداصلی الله علیه وآله بالاپوش خود را به دوش انداخت و خواست به بیرون از خانه برود. در این موقع حسن، حسین، فاطمه و سپس علی وارد شدند. هر یک که می‌آمدند، پیامبرصلی الله علیه وآله عبای خود را بالای سر او می‌گذاشت تا این که همه زیر عبا جمع شدند.

در این لحظه پیامبرصلی الله علیه وآله آیه تطهیر را تلاوت کرد.

در این موقع‌ام سلمه یکی از همسران پیامبرصلی الله علیه وآله نیز خواست به آن‌ها ملحق شود که پیامبرصلی الله علیه وآله مانع شد.»(9)

4 - فاطمۀ صدیقه

عایشه می‌گفت: «کسی را از فاطمه علیها السلام راستگوتر، جز پدرش، ندیدم.» هرگاه بین فاطمه علیها السلام و عایشه مطلبی رخ می‌داد، عایشه می‌گفت: «ای رسول خدا! از فاطمه علیها السلام سؤال کن. او دروغ نمی‌گوید.»(10)

صدیقه به کسی که هرگز دروغ نگوید و سخنش را با عمل خود تصدیق کند، می‌گویند. (11)

رسول خداصلی الله علیه وآله به علی علیه السلام فرمود: «سه چیز به تو داده شده که به هیچ کس حتی به من داده نشده است:

1 - تو داماد رسول خداصلی الله علیه وآله هستی و من داماد کسی نیستم که پدر زنم مانند پدر زن تو باشد.

2 - همسری صدیقه مانند دختر من داری که من چنین همسری ندارم.

3 - فرزندانی مانند حسن و حسین داری که من ندارم با این وصف شما از من و من از شما هستم. (12)»

«علّت این که فاطمه علیها السلام را علی علیه السلام غسل داد، این بود که فاطمه علیها السلام صدیقه بود و صدیقه را جز صدیق نباید غسل دهد. همان طور که مریم را حضرت عیسی علیه السلام غسل داد.»(13)

5 - فاطمۀ محدثه

ابن بابویه از امام صادق علیه السلام نقل کرده است: حضرت فاطمه علیه السلام را به این سبب محدثه می‌گفتند که ملائکه از آسمان فرود می‌آمدند و او را ندا می‌دادند همان طور که مریم دختر عمران را ندا می‌دادند سپس می‌گفتند:

«خداوند عالمیان تو را برگزیده و مطهر و معصوم گردانیده است و تو را اختیار کرده است بر زنان عالمیان.‌ای فاطمه! عبادت کن و برای پروردگار خود خاضع شو. و سجود کن و رکوع کن با رکوع کنندگان. پس او با ملائکه سخن می‌گفت و ملائکه با او سخن می‌گفتند. پس شبی با ملائکه گفت: آیا کسی مثل مریم دختر عمران برگزیده زنان عالمیان نیست؟ ایشان گفتند: مریم بهترین زنان زمان خود بود، خدای تعالی تو را بهترین زنان زمان خود و زمان مریم و بهترین زنان اولین و آخرین قرار داد.»(14)

6 - شفاعت

امام باقرعلیه السلام به جابر فرمود: «‌ای جابر! به خدا سوگند فاطمه در آن روز شیعیان و محبان خود را از صحرای محشر جدا می‌کند همان طور که مرغ دانه خوب را از دانه بد جدا می‌کند. وقتی شیعیان فاطمه به در بهشت می‌رسند، حق تعالی به دل ایشان می‌اندازد که به پشت سر نگاه کنند. چون چنین می‌کنند خداوند می‌پرسد:‌ای دوستان من! چرا به پشت سر نگریستید با این که شفاعت فاطمه حبیب خودم را در حق شما پذیرفتم؟ آن‌ها می‌گویند:

«پروردگارا! می‌خواستیم در این روز قدر ما نزد تو، بر اهل محشر معلوم شود.» خداوند می‌فرماید: «‌ای دوستان من برگردید به سوی محشر و بنگرید که هر کسی را شما برای دوستی فاطمه دوست دارید، و هر که شما را برای محبت فاطمه غذا داده باشد، هر که جامه پوشانیده باشد برای محبت فاطمه یا آب داده باشد برای محبت فاطمه و هر که از شما غنیمتی را رد کرده باشد به خاطر محبت فاطمه، دست ایشان را بگیرید و داخل بهشت کنید.»(15)

7 - عفت فاطمه

رسول گرامی‌در مسجد نشسته بود، از یارانش پرسید: «بهترین چیز برای زن چیست.» کسی نتوانست جواب دهد. علی به خانه آمد و ماجرا را گفت. فاطمه علیها السلام فرمود: «خیر لهن ان لایرین الرجال ولا یرونهن؛ بهترین چیز برای زنان این است که به مردان نگاه نکنند و مردان نیز به آن‌ها ننگرند.» حضرت به مسجد آمد و جواب پیامبر را داد پیامبر فرمود: «از کجا آموختی.» علی فرمود: «این پاسخ فاطمه است، و پیامبر فرمود: «فاطمه پاره تن من است.»(16)

امام موسی بن جعفرعلیه السلام نیز می‌فرمود: «فرد نابینایی اجازه خواست تا به منزل فاطمه بیاید. آن بانو خود را پوشاند.

رسول خدا پرسید: «او نمی‌بیند. چرا خود را می‌پوشانی؟» پاسخ داد: «ان لم یکن یرانی فانّی اراه و هو یشم الریح؛ او مرا نمی‌بیند ولی من او را می‌بینم. و او عطر مرا می‌بوید.» رسول خدا فرمود: «گواهی می‌دهم که تو پاره تن من هستی.»(17)

8 - عبادت فاطمه

حسن بصری می‌گفت: «ما کان فی هذه الامة اعبد من فاطمه. کانت تقوم حتّی تورّم قدماها؛ (18)

عابدتر از فاطمه در میان امّت نمی‌توان یافت چرا که به حدّی به عبادت می‌ایستاد که پاهایش ورم می‌کرد.» حتی در شب ازدواج آن حضرت نقل شده است که علی علیه السلام همسرش را نگران دید علّت را پرسید، فاطمه فرمود: «درباره حال و وضع خود فکر کردم و پایان عمر و قبر را به یاد آوردم، و انتقال از خانه پدر به منزل خودم، مرا به یاد ورود به قبر انداخت، تو را به خدا قسم بیا در آغاز زندگی مشترک، به نماز برخیزیم و امشب را به عبادت خدا بپردازیم.»(19)

فاطمه علیها السلام یک بار نیز از پدر پیرامون کسانی که نماز خود را سبک می‌شمارند سؤال کرد، که حضرت فرمود:

«فاطمه جان، هر کسی از مردان و زنان نمازش را سبک بشمارد، خداوند او را به پانزده بلا گرفتار می‌سازد، شش بلای دنیوی سه مورد در وقت مردن، سه بلا در قبر، و سه گرفتاری در قیامت، زمانی که از قبر خارج می‌شود.

شش بلای دنیوی عبارتند از: خداوند برکت را از عمرش برمی‌دارد. از روزی او برکت را دور می‌کند. سیمای صالحین را از چهره‌اش محو می‌کند. به اعمالش پاداش نمی‌دهد. دعایش به آسمان نمی‌رود. بهره‌ای از صالحین ندارد.

سه بلای وقت مرگ: ذلیل از دنیا می‌رود. گرسنه می‌میرد، تشنه از دنیا می‌رود هرچند آب نهرهای دنیا را به او بدهند.

سه بلای قبر: خداوند فرشته‌ای در قبر می‌گمارد که او را عذاب دهند. قبرش را تنگ می‌کند. گرفتار ظلمت قبر می‌شود.

سه بلای روز قیامت: خداوند ملکی را موکّل می‌سازد تا او را با صورت بر زمین بکشد، در حالی که خلایق تماشا می‌کنند. محاسبه اعمالش به سختی انجام می‌شود. خدا به نظر لطف به او نمی‌نگرد و برای اوست عذاب همیشگی.»(20)

رسول خدا نیز درباره عبادت فاطمه می‌فرمود: «وقتی زهرا در محراب عبادت می‌ایستد همچون ستاره‌ای برای ملائکه آسمان می‌درخشد، خدا به ملائکه می‌گوید: «ای ملائکه! بنگرید به بهترین بندۀ من فاطمه.

او در مقابل من ایستاده و از خوف من تمام وجودش می‌لرزد و با تمام حضور قلب خود، به عبادت من روی آورده است.»(21)

پاورقی:

1) تأویل الایات، ج 1، ص 98.

2) جلاء العیون، ص 159؛ عوالم العلوم، ج 11، جزء 6، ص 859.

3) احقاق الحق، ج 3، ص 482.

4) کنز الدقایق، ج 3، ص 486.

5) عوالم العلوم، ج 11، جزء 3، ص 839.

6) کافی، ج 1، ص 240.

7) و فیه مایحتاج الناس الینا و لانحتاج الی احد. اصول کافی، ج 1، ص 240.

8) عوالم العلوم، ج 11، جزء 2، ص 832.

9) صحیح ترمذی، ج 2 ص 308 و 209؛ مستدرک حاکم، ج 3، ص 150.

10) چهل حدیث در فضایل محمد، ص 44.

11) لسان العرب.

12) فاطمه زهرا من المهد الی اللحد، سید محمد کاظم قزوینی، ص 59.

13) علل الشرایع، باب 148، ص 22.

14) علل الشرایع، ص 182.

15) تفسیر فرات کوفی، ص 298.

16) بحار الانوار، ج 43، ص 54.

17) همان، ص 30.

18) علل الشرایع، ص 182، مناقب ابن شهرآشوب، ج 3، ص 341.

19) احقاق الحق، ج 6، ص 33.

20) نماز و عبادت زهراعلیها السلام، صص 81 و 82.

21) بحار الانوار، ج 43 ص 172.